I. VÌ SAO PHẢI PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG?
Do áp lực của tăng dân số và tốc độ đô thị hoá, do các sai lầm trong lựa chọn kỹ thuật, con người đang phải đối mặt với những thách thức to lớn. Tài nguyên thiên nhiên cạn kiệt, thiên tai xảy ra bất thường, bầu khí quyển, nguồn nước bị ô nhiễm nặng... đang đe dọa cuộc sống của mọi người. Hơn lúc nào hết đòi hỏi phải có những hành động kịp thời nhằm ngăn chặn đà suy thoái của môi trường sống
Đất nước ta đang đẩy mạnh quá trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá. Trong nông nghiệp, quá trình chuyển dịch kinh tế đang diễn ra sôi nổi ở khắp nơi trên đất nước. Làm thế nào để phát triển nhanh nhưng không tác động xấu đến môi trường, đến sinh hoạt bình thường của cộng đồng đang là mối quan tâm của toàn xã hội.
Trước tình hình khủng hoảng tài chính toàn cầu, vấn đề phát triển bền vững lại càng nổ lên gay gắt bởi nó quan hệ đên an sinh xã hội, là điều kiện để công nghiệp hoá, hiện đại hoá thành công.
Sự tăng dân số đang gia tăng áp lực lên việc khai thác tài nguyên thiên nhiên. Mà tài nguyên thiên nhiên thì lại rất có hạn: đất trồng cho nông nghiệp, nguồn nước và các vật tư khác là những yếu tố hạn chế. Ngay dầu lửa, nguồn năng lượng chủ yếu của công nghiệp cũng không còn là bao, có nhiều dự đoán khác nhau có thể là còn khai thác được 30-50 năm, cũng có thể là ngắn hơn.
Cứ mỗi năm thế giới lại tăng thêm từ 80 - 100 triệu người. Tăng dân số có nghĩa là tăng nhu cầu lương thực và thực phẩm, áp lực về công ăn việc làm theo đó cũng tăng lên. Từ thống kê của ILRI cho thấy nhu cầu sữa, thịt, trứng và thức ăn gia súc ở vùng châu Á, Thái bình Dương đã tăng gấp đôi so với năm 1980. Theo ước tính thì dân số thế giới sẽ tăng từ 6.02 tỉ hiện nay lên 7,5 tỉ vào năm 2020. Và nước ta cũng sẽ tăng lên đến 100 triệu người vào năm 2020. Riêng nước ta mỗi năm nông nghiệp phải nuôi thêm 1 triệu miệng ăn, có nghĩa là phải có thêm khoảng 1 triệu tấn lương thực mỗi năm, chưa kể các loại thực phẩm.
Sự khai thác tài nguyên quá mức đã dẫn đến tàn phá thiên nhiên; gây xói mòn, ô nhiễm đất, nước, khí trời, làm mất đa dạng sinh học và đang thu hẹp môi trường sinh sống của nhiều loài động thực vật kể cả loài người.
Những thảm họa không lường được sẽ xảy ra cùng với việc trái đất nóng lên, ngập lụt, khô cằn, thay đổi khí hậu sẽ diễn ra ở nhiều vùng.
Năm 1983 Liên Hiệp Quốc đã lập ra một Uỷ ban độc lập gọi là “Uỷ ban Quốc tế về môi trường và phát triển WCED” Trong báo cáo “Tương lai chung của chúng ta” năm 1987 đã chỉ rõ những vấn đề nghiêm trọng đang đe dọa tương lai của loài người.
“Trái đất chỉ có một, nhưng thế giới lại không phải là một. Tất cả chúng ta phải dựa vào bầu khí quyển để giữ cho cuộc sống. Tuy vậy mỗi cộng đồng, mỗi nước đều phần đấu để tồn tại và phồn vinh mà ít chú ý đến những cộng đồng khác. Một số nước đã thụ hưởng tài nguyên của trái đất đến mức chỉ còn lại rất ít cho thế hệ mai sau. Một số nước khác đông hơn về số lượng lại thụ hưởng được rất ít và phải sống với viễn cảnh đói nghèo, cùng khổ, bệnh tật và chết sớm”.
Nhưng cái thất bại thì cũng đã quá rõ ràng. Đó là nhãn quan thiển cận khi đeo đuổi mục tiêu phồn vinh. Vì nghèo đói người ta sẵn sàng bóc lột thiên nhiên từ hình thức thô sơ chặt phá đến áp dụng các công cụ máy móc. Các hệ thống sản xuất sai lầm chỉ nhằm cái lợi trước mắt có lúc đã để lại những tai họa khôn lường. Ngay trong nông nghiệp việc trồng sắn năm này qua năm khác đã làm cho mầu mỡ đất suy kiệt; nuôi tôm thâm canh quá mức dẫn đến sự tàn phá hầu hết các rừng sú vẹt ven biển, những loại cây quý không dễ gì mọc được và đã chống chọi với sóng biển kiên cường đến như vậy.
Rõ ràng là con người thế hệ này phải nghiên cứu và phát triển những hình thức sản xuất phù hợp nhất, thông minh nhất cho thời đại của họ và cả cho các thế hệ sau này.

II. THẾ NÀO LÀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG?
Cho đến nay có rất nhiều định nghĩa về sự phát triển bền vững, trong đó định nghĩa được nhắc đến nhiều nhất là định nghĩa của Uỷ ban Thế giới về Môi trường & Phát triển đưa ra năm 1987: “Phát triển bền vững là sự phát triển đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của thế hệ tương lai”. Ngày nay khái niệm bền vững phải nhằm hướng tới: bền vững về kinh tế bền vững về chính trị, xã hội và bền vững về môi trường. Về phát triển nông nghiệp bền vững ta có thể dẫn ra định nghĩa của TAC/CGIAR (Ban cố vấn kỹ thuật thuộc nhóm chuyên gia quốc tế về nghiên cứu nông nghiệp): “Nông nghiệp bền vững phải bao hàm sự quản lý thành công tài nguyên nông nghiệp nhằm thoả mãn nhu cầu của con người đồng thời cải tiến chất lượng môi trường và gìn giữ được tài nguyên nhiên nhiên”.
Cũng có một định nghĩa tương tự nói rõ hơn ảnh hưởng của nông nghiệp bền vững và kinh tế xã hội, môi trường như “Nông nghiệp bền vững là một nền nông nghiệp về mặt kinh tế bảo đảm được hiệu quả lâu dài cho cả tương lai; về mặt xã hội không làm gay gắt sự phân hoá giàu nghèo, nhằm bảo hộ một bộ phận lớn nông dân, không gây ra những tệ nạn xã hội nghiêm trọng; về mặt tài nguyên môi trường, không làm cạn kiệt tài nguyên, không làm suy thoái và huỷ hoại môi trường”.
Như vậy là sự phát triển bền vững luôn luôn bao gồm các mặt:
- Khai thác sử dụng hợp lý nhất tài nguyên thiên nhiên hiện có để thoả mãn nhu cầu ăn ở của con người.
- Gìn giữ chất lượng tài nguyên thiên nhiên cho các thế hệ sau.
- Tìm cách bồi dưỡng tái tạo năng lượng tự nhiên thông qua việc tìm các năng lượng thay thế, nhất là năng lượng sinh học (chu trình sinh học).
Từ các định nghĩa trên ta thấy được các mục tiêu phải đạt, đó là:
- Kinh tế sống động
- Kỹ thuật thích hợp
- Xã hội tiếp nhận
Suy rộng ra, nói đến phát triển bền vững là đề cập đến các mối quan hệ xã hội, trình độ phát triển kinh tế với các biện pháp kỹ thuật được áp dụng.
Ta có thể giải thích sâu hơn về khái niệm bền vững thông qua 3 phương diện: bền vững về kinh tế, về môi trường và về xã hội.
Yếu tố kinh tế tất nhiên đóng vai trò quan trọng trong phát triển bền vững. Nó thúc đẩy sự phát triển của cả hệ thống kinh tế, tạo cơ hội tiếp xúc với những nguồn tài nguyên một cách thuận lợi và quyền sử dụng những nguồn tài nguyên thiên nhiên được chia sẻ một cách bình đẳng. Yếu tố được chú trọng ở đây phải là tạo ra sự thịnh vượng chung cho tất cả mọi người, không chỉ tập trung mang lại lợi nhuận cho một số ít, trong một giới hạn cho phép của hệ sinh thái cũng như không xâm phạm những quyền cơ bản của con người. Dµnh nguån tµi nguyªn cho c¸c thÕ hÖ tng lai còng bao hµm trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ.
Khía cạnh môi trường trong phát triển bền vững đòi hỏi chúng ta duy trì sự cân bằng giữa bảo vệ môi trường tự nhiên với sự khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên phục vụ lợi ích con người nhằm mục đích duy trì mức độ khai thác những nguồn tài nguyên ở một giới hạn nhất định cho phép môi trường tiếp tục hỗ trợ điều kiện sống cho con người và các sinh vật sống trên trái đất
Khía cạnh xã hội của phát triển bền vững cần chú trọng vào sự phát triển sự công bằng và xã hội luôn cần tạo điều kiện thuận lợi cho lĩnh vực phát triển con người và cố gắng cho tất cả mọi người cơ hội phát triển tiềm năng bản thân và có điều kiện sống chấp nhận được.
...

Nguồn: www.vcn.vnn.vn

Download toàn bộ nội dung