Tầm quan trọng của đánh giá ngoại hình bò
Chọn bò cái cho sữa tốt tập trung vào rất nhiều chi tiết, từ vóc dáng, chân cẳng đến bầu vú… tổng cộng có đến 17 chỉ tiêu. Nếu chọn bò sữa “không đúng hàng” có thể mang lại hậu quả lâu dài như: bò nuôi chậm lớn, dễ mắc các bệnh sinh sản (đẻ khó...), khả năng cho sữa kém và sinh ra bê con có chất lượng thấp…
Việc chọn bò cái đúng hay sai thì phải đợi đến khi bò đẻ và vắt sữa bò được 1 – 2 chu kỳ mới có thể khẳng định được. Lúc này, nếu bò không cho sữa như ý muốn, người nông dân không thể “tước danh hiệu” của bò mà chỉ có thể ngậm bò hòn làm ngọt, rút kinh nghiệm cho chọn giống lần sau.

Các chỉ tiêu quan trọng cần lưu ý
Về khả năng sinh sản và cho sữa của bò, người nông dân nên chọn bò có mẹ cho năng suất sữa cao, chu kỳ sữa dài, chất lượng sữa tốt thể hiện qua tỷ lệ chất béo, hàm lượng vật chất khô cao… Ngoài ra khả năng sinh sản của bò mẹ cũng rất quan trọng, chẳng hạn như bò mẹ có đẻ khó không? lên giống đúng chu kỳ không? gieo tinh có dễ đậu thai không?... Tuy nhiên, các đặc điểm này của bò mẹ có tính di truyền rất thấp nên ít ảnh hưởng đến bò con.
Về việc đánh giá ngoại hình của bò, người có khả năng chọn con bò tốt phải là người có cặp mắt quan sát tốt, có tính kiên nhẫn, có kiến thức về chăn nuôi bò sữa, có kinh nghiệm và nhất là phải được đào tạo qua các khóa huấn luyện về đánh giá ngoại hình bò do các chuyên gia hướng dẫn.
Có 3 bộ phận chủ yếu trên cơ thể bò cần nên lưu ý khi đánh giá ngoại hình bò, đó là bầu vú, vóc dáng và chân – móng. Việc đánh giá “vòng một” là phần đánh giá quan trọng nhất và cũng rất nhiêu khê. Có 8 chỉ tiêu để đánh giá bầu vú của bò sữa: hình dáng vú, độ treo vú trước, độ cao treo vú sau, chiều rộng hai vú sau, độ treo chằng vú, độ sâu vú, phân bố núm vú phía trước, độ dài núm vú phía trước. Các chỉ tiêu này sẽ được đề cập chi tiết trong bài đánh giá bầu vú bò.
Về vóc dáng, bò sữa nhìn vào là phải có ngoại hình hướng sữa, không quá vạm vỡ, phải có chiều cao, bề rộng, chiều dài và dung tích cơ thể lớn để có thể ăn nhiều thức ăn, cho nhiều sữa. Ngoài ra nông dân cũng nên lưu ý các chỉ tiêu khác như rộng mông và góc mông rộng để dễ dàng sinh đẻ.
Với chân và móng, mặc dù không trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng cho sữa của bò nhưng nhìn chung chân - móng bò phải vững chắc để bảo đảm cho việc “mang nặng” khi bò có chửa, mang cả bầu vú sản lượng cao; và sức nặng to lớn của cơ thể bò trong thời gian dài mà vẫn bảo đảm cho bò dễ dàng di chuyển. Hơn nữa, chân sau và góc móng có liên quan đến tuổi thọ của bò cũng được người chăn nuôi quan sát kỹ.
Chân sau bò được nhìn từ bên hông, nếu quá thẳng sẽ dễ bị bệnh móng khớp. Bò có chân chữ “bát” hay chân vòng kiềng cũng không tốt cho cơ và gân và dễ bị khèo chân. Góc móng, đo từ đầu móng, càng nhọn, càng… xấu. Móng có góc tù, giúp trọng tâm tập trung lên giữa phần móng sẽ giúp bò đứng vững.
Thực tế, cách đánh giá ngoại hình bò sữa là sự kết hợp giữa quan sát thực tế và cho điểm, với việc đo đạc khách quan. Chọn bò cái “đẹp” phải dựa trên bảng phân tích đánh giá với các tiêu chí được nêu trong bài. Có như vậy người nông dân mới có cơ sở chọn bò tốt, cho sữa nhiều, sinh sản tốt, đạt lợi nhuận cao.

(Theo tài liệu tập huấn chăn nuôi bò sữa của FrieslandCampina VN)