CÚM LỢN
Cúm lợn là gi?
Cúm lợn (Swine Influenza hay Swine Flu) là bệnh đường hô hấp của lợn gây ra bởi vi rút cúm típ A, loại vi rút thường gây các ổ dịch cúm ở lợn. Các vi rút cúm lợn thường gây tỷ lệ mắc bệnh cao nhưng tỷ lệ chết thấp ở lợn. Vi rút cúm lợn có thể tồn tại ở các đàn lợn trong suốt cả năm, nhưng thường tập trung gây bệnh vào các tháng cuối mùa đông, cũng giống như cúm ở người. Vi rút cúm lợn cổ điển (vi rút cúm típ A/H1N1) đã được phân lập lần đầu tiên vào năm 1930.
Có bao nhiêu loại vi rút cúm lợn?
Cũng giống như tất cả các loại vi rút cúm khác, vi rút cúm lợn thường xuyên biến đổi. Lợn có thể bị nhiễm cả chủng vi rút cúm gia cầm và chủng vi rút cúm gây bệnh ở người cũng như vi rút cúm lợn. Khi lợn nhiễm phải các vi rút có nguồn gốc từ các nguồn khác nhau như nêu trên, các vi rút có thể trao đổi gien (ví dụ các gien trao đổi), để hình thành các vi rút mới có chưa các gien của cả vi rút cúm gia cầm, cúm người và cúm lợn, và các vi rút cúm mới này có khả năng gây bệnh khác nhau, thường thì dẫn đến các bệnh cúm nguy hiểm hơn. Trong những năm qua, đã có nhiều biến chủng của vi rút cúm lợn đã được hình thành. Hiện nay, có 4 chủng vi rút cúm thuộc típ A đã được phân lập từ lợn, bao gồm: H1N1, H1N2, H3N2 và H3N1. Tuy nhiên, hầu hết các vi rút cúm phân lập được từ lợn trong thời gian gây đây là vi rút cúm H1N1.

CÚM LỢN Ở NGƯỜI
Người có thể nhiễm cúm lợn hay không?
Các vi rút cúm lợn thường không gây bệnh ở người. Tuy nhiên, một số ca nhiễm bệnh ở người với vi rút cúm lợn đã xảy ra. Phần lớn những ca nhiễm bệnh ở người này là do tiếp xúc trực tiếp với lợn (ví dụ: trẻ em ở gần lợn hoặc những người chăn nuôi ở các trang trại lợn). Ngoài ra, tài liệu đã ghi nhận rằng có một người nhiễm cúm lợn rồi truyền bệnh sang người khác. Ví dụ, một ổ dịch cúm lợn xuất hiện ở Wisconsin vào năm 1988 đã dẫn đến hàng loạt các ca bệnh ở người, và cho dù không gây nên ổ dịch lan rộng ở cộng đồng, nhưng các bằng chứng về kháng thể kháng vi rút cúm đã cho thây có sự truyền lây của vi rút cúm từ bệnh nhân sang những người chăm sóc y tế do có tiếp xúc trực tiếp.
Bệnh cúm lợn thường gây nhiễm sang người như thế nào?
Trong quá khứ, CDC đã nhận được các báo cáo ước tính cứ khoảng 2 năm lại có một người nhiễm cúm lợn ở Hoa Kỳ, nhưng từ tháng 12/2005 đến tháng 2/2009 đã có 12 người nhiễm bệnh cúm lợn đã được báo cáo.
Triệu chứng cúm lợn ở người như thế nào?
Triệu chứng cúm lợn ở người cũng có những biểu hiện tương tự như cúm gây bệnh theo mùa ở người, bao gồm: sốt, mệt mỏi lờ đờ, không muốn ăn và ho. Một số người bị mắc bệnh cúm lợn cũng đã được báo cáo là có hiện thượng chảy nước mũi, ngứa cổ, buồn nôn, nôn và ỉa chảy.
Người có thể bị nhiễm bệnh khi ăn thịt lợn không?
KHÔNG. Vi rút cúm lợn không lây truyền qua thức ăn. Bạn không thể bị cúm lợn do ăn thịt lợn và các sản phẩm thịt lợn. Ăn thịt lợn và các sản phẩm thịt lợn đã được nấu kỹ sẽ an toàn. Chế biến thịt lợn ở nhiệt độ khoảng 70oC sẽ tiêu diệt được vi rút cúm lợn, cũng như các loại vi rút và vi khuẩn khác.
Cúm lợn lây lan như thế nào?
Vi rút cúm có thể lây truyền trực tiếp từ lợn sang người và từ người sang lợn. Người nhiễm bệnh do vi rút cúm lợn thường xảy ra khi tiếp xúc trực tiếp với lợn bệnh, chẳng hạn ở chuồng lợn, các khu nhà triển lãm có lợn. Việc lây lan cúm lợn từ người sang người có thể xảy ra. Sự lây truyền này cũng tương tự như bệnh cúm theo mùa ở người, thường lây lan từ người sang người thông qua các chất tiết từ ho, sổ mũi của những người bị bệnh cúm. Người cũng có thể nhiễm bệnh khi cầm phải các dụng cụ đã bị nhiễm vi rút cúm sau đó đưa tay lên mũi, lên mồm.
Chúng ta đã biết gi về sự lây truyền cúm lợn từ người sang người?
Vào tháng 9/1988, một phụ nữ 32 tuổi đang mang bầu đã phải nhập việt do viêm phổi và đã chết 8 ngày sau đó. Vi rút cúm H1N1 đã được phạt hiện ở bệnh nhân này. 4 ngày trước khi phát bệnh, bệnh nhân đã đến thăm quan triển lãm lợn ở một nơi mà đã có dịch cúm ở lợn lây lan mạnh giữa các đàn lợn.
Ở những nghiên cứu sau đó cho thấy, 76% số người tham gia triển lãm đã có kết quả xét nghiệm dương tính với kháng thể kháng cúm lợn, nhưng không có ca bệnh nghiêm trọng nào được phát hiện. Các nghiên cứu bổ sung tiếp theo đã cho thấy rằng một trong 3 cán bộ chăm sóc y tế, những người tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân đã phát biện với những triệu chứng nhẹ của bệnh cúm và kháng thể kháng cúm cũng đã được phát hiện ở những người này.
Nguy cơ xảy ra đại dịch như thế nào?
Dường như hầu hết mọi người, đặc biệt là những người không thường xuyên tiếp xúc với lợn, đều không có miễn dịch với vi rút cúm lợn để phòng bệnh. Nếu một vi rút cúm lợn thiết lập được đủ khả năng lây truyền từ người sang người, nó có thể gây đại dịch cúm. Tác động của đại dịch gây ra do loại vi rút này rất khó dự đoán trước: nó phụ thuộc vào độc tính của vi rút, miễn dịch sẵn có của người, khả năng bảo vệ chéo của các kháng thể được hình thành do nhiễm cúm theo mùa và yếu tố vật chủ. Các vi rút cúm lợn có thể hình thành một vi rút lai bằng cách kết hợp với vi rút cúm người và có khả năng gây ra đại dịch.
Người nhiễm bệnh cúm lợn được chẩn đoán như thế nào?
Để chẩn đoán một ca nhiễm cúm A của lợn, các mẫu bệnh phẩm đường hô hấp cần phải được lấy trong thời gian từ 4-5 ngay sau khi nhiễm bệnh (khi đó người nhiễm bệnh có khả năng bài tiết vi rút). Tuy nhiên, ở một số người, đặc biệt là trẻ em có thể bài tiết vi rút trong vòng khoảng 10 ngày hoặc lâu hơn. Việc xác định vi rút cúm A của lợn đòi hỏi phải gửi mẫu đến các phòng thí nghiệm có khả năng xét nghiệm (ví dụ CDC của Hoa Kỳ).
Loại thuốc nào hiện có để có thể điều trị cho người nhiễm bệnh cúm lợn?
Hiện nay có 4 loại thuốc kháng vi rút khác nhau đã được cấp phép và sử dụng tại Hoa Kỳ để điều trị bệnh cúm, bao gồm: amantadine, rimantadine, oseltamivir và zanamivir. Trong khi đó hầu hết các vi rút cúm lợn được xem là mẫn cảm với cả 4 loại thuốc nêu trên, mặc dù các chủng vi rút cúm lợn được phân lập gần đây cho thấy chúng có thể kháng lại thuốc amantadine and rimantadine. Ở thời điểm hiện nay CDC (của Hoa Kỳ) khuyến cáo nên sử dụng hai loại thuốc là oseltamivir or zanamivir để điều trị cho các bệnh nhân nhiễm phải vi rút cúm lợn.
Những ví dụ khác về các ổ dịch cúm lợn như thế nào?
Có lẽ ổ dịch được biết đến nhiều nhất về cúm lợn tại trại quân đội thuộc vùng Fort Dix, New Jersey xảy ra vào năm 1976. Vi rút đã gây viêm phổi cho 4 binh linh và một người khác bị chế. Tất cả những bệnh nhân này trước đó đều có sức khỏe tốt. Vi rút đã lan truyền do tiếp xúc trực tiếp, chủ yếu là ở môi trường huấn huyện, nhưng không thấy lân truyền ra bên ngoài khu huấn luyện đó. Vi rút đã lưu hành ở đó trong vòng vài tháng và sau đó biến mất. Nguồn gốc của vi rút, thời điểm vi rút xâm nhập vào trại huấn luyện Fort Dix, và các yếu tố làm hạn chế sự lây lan của bệnh vào thời điềm đó không được biết. Ổ dịch ở Fort Dix có thể là do mang động vật từ bên ngoài vào và những binh lính căng thẳng khi tiếp xúc trực tiếp với mầm bệnh đã bị nhiễm vào mùa đông năm đó. Vi rút cúm A của lợn tại Fort Dix đã được đặt tên là vi rút cúm A/New Jersey/76 (Hsw1N1).
Vi rút cúm H1N1 ở lợn có giống với vi rút cúm H1N1 ở người không?
KHÔNG. Vi rút cúm lợn H1N1 có các đặc điểm kháng nguyên rất khác với vi rút cúm H1N1 ở người. Vì vậy, vắc xin phòng bệnh cúm ở người không có khả năng bảo hộ trước sự tấn công của vi rút cúm lợn H1N1.

CÚM LỢN Ở LỢN
Cúm lợn lây truyền ở lợn như thế nào?
Vi rút cúm lợn được xác định là có khả năng lây truyền thông qua hình thức tiếp xúc trực tiếp giữa lợn bệnh và lợn khỏe mạnh, cũng như giữa vật dụng nhiễm bệnh với lợn khỏe mạnh. Các đàn lợn thường xuyên có bệnh cúm lợn xuất hiện hoặc đã được tiêm phòng cúm lợn thì các ổ dịch cúm lợn có thể xảy ra rải rác, hoặc lợn bệnh có thể có biểu hiện nhẹ hoặc không có triệu chứng.
Biểu hiện của cúm lợn trên lợn là gi?
Các biểu hiện của cúm lợn trên lợn có thể bao gồm: đột nhiên thấy lợn sốt, mệt mỏi, ho, chảy nước mắt, nước mũi, khó thở, mắt đỏ hoặc viêm, chán ăn.
Bệnh cúm lợn trên lợn phổ biến như thế nào?
Các vi rút cúm lợn H1N1 và H3N2 là các loại vi rút đã gây bệnh có tính chất địa phương và việc xử lý dịch bệnh này cũng đã thành thông lệ của ngành chăn nuôi lợn tại Hoa Kỳ. Các ổ dịch ở lợn thường xảy ra khi thời tiết chuyển sang lạnh hơn (thường vào các tháng của mùa đông) và khi có sự xuất hiện của một số đàn lợn mới ở các đàn lợn mẫn cảm. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng vi rút cúm lợn H1N1 thường được phát hiện ở các đàn lợn trên khắp thế giới. Các nghiên cứu của Hoa Kỳ cũng đã chỉ ra rằng tỷ lệ lưu hành của bệnh cúm lợn tại Hoa Kỳ là khoảng 30% đàn lợn có kháng thể kháng vi rút cúm lợn H1N1. Cụ thể hơn, các đàn lợn ở Bắc Mỹ có tỷ lệ lưu hành là 51%. Các ca người nhiễm vi rút cúm lợn H1N1 là rất hiếm. Hiện nay không có cách nào để có thể chẩn đoán phân biệt phát hiện kháng thể kháng vi rút cúm sinh ra do tiêm phòng vắc xin hay do nhiễm vi rút tự nhiên.
Vi rút cúm lợn H1N1 được biết là đã lưu hành ở các đàn lợn từ những năm 1930, vi rút cúm H3N2 thì được xác định xuất hiện ở các đàn lợn của Mỹ vào năm 1998. Vi rút cúm H3N1 ban đầu xuất hiện ở lợn là có nguồn gốc từ con người. Vi rút cúm lợn H3N2 hiện nay có mối quan hệ chặt chẽ với vi rút cúm H3N2 ở người.
Những nước nào đã có dịch trên lợn?
Bệnh cúm lợn không được khai báo cho các cơ quan thú y quốc tế (OIE, http://www.oie.int/), do đó không rõ sự phân bố của bệnh này trên gia súc. Bệnh được coi là lưu hành tại Hoa Kỳ. Các vụ dịch trên lợn cũng đã xảy ra ở Nam Mỹ và Bắc Mỹ, châu Âu (gồm cả vương quốc Anh, Thụy điển và Italy), Châu Phi (Kenya) và ở một số vùng thuộc Đông Á bao gồm Trung quốc và Nhật Bản.
Đã có vắc xin phòng bệnh cúm lợn chưa?
Vắc xin hiện đã có để tiêm phòng bệnh cúm cho lợn. Hiện không có vắc xin phòng bệnh cúm lợn ở người. Vắc xin phòng bệnh cúm theo mùa có thể phần nào giúp cho việc phòng bệnh cúm lợn do vi rút H3N2 gây ra, nhưng không có hiệu quả cho phòng bệnh cúm do vi rút H1N1 gây ra.

Nguồn: www.cucthuy.gov.vn